Συνέντευξη με τον Ζωγράφο κ. Μιχάλη Οδυσσέα Γιακουμάκη και η Ιαπωνική ζωγραφική στα Χανιά

Είχαμε την τιμή να πάρουμε συνέντευξη από τον κύριο Μιχάλη Οδυσσέα Γιακουμάκη, Ζωγράφος, Εικονογράφος, Δάσκαλος Ζωγραφικής. Ο Ιδρυτής του βρετανικού καλλιτεχνικού κινήματος Stuckism (Στάκισμ) στην Ελλάδα μας μιλάει για την αισθητική ποιότητα των Κρητικών και την Ιαπωνική ζωγραφική στα Χανιά αυτό το καλοκαίρι.

Ποια είναι μία τυπική σας βδομάδα και που βρίσκετε έμπνευση;

Oι καθημερινές μου μοιράζονται ανάμεσα σε ώρες που ζωγραφίζω την προσωπική μου δουλειά, σε ώρες που δημιουργώ εικονογραφήσεις βιβλίων επί παραγγελία και σε ώρες που διδάσκω τους μαθητές μου – κάποιοι από τους οποίους μένουν στο εργαστήριό μου έως και επτά χρόνια.

Με τα χρόνια έχω εστιάσει στη διδασκαλία ανθρώπων που επιθυμούν να μάθουν ζωγραφική σε βάθος, αλλά για διάφορους λόγους δεν μπορούν να παρακολουθήσουν μια ανώτατη σχολή Καλών Τεχνών. Δεν έχουν λείψει βέβαια και φοιτητές των σχολών που έχουν έρθει σ' εμένα ζητώντας να μάθουν ό,τι έκριναν πως δεν καλύπτεται επαρκώς στη σχολή τους, καθώς και κάποιοι μαθητές μου που μετά από κάποια χρόνια μαζί μου γράφτηκαν και συνέχισαν σε κάποια σχολή Καλών Τεχνών. Έτσι ανάμεσα στους μαθητές μου δεν θα βρεις “χομπίστες” αλλά αφιερωμένους μελετητές της Τέχνης και αναπτύσσω γι’ αυτό μαζί τους μια σχέση πνευματική και ανθρώπινη - όχι εμπορική/υπηρεσιακή – μια σχέση ζωής που τολμώ να πω πως παραπέμπει στη παραδοσιακή σχέση Δασκάλου – Μαθητή που ίσως έβρισκε κανείς στα Καλλιτεχνικά Εργαστήρια της Αναγέννησης και του Μεσαίωνα.

Δεν θα αφήσω έξω από την περιγραφή της εβδομάδας μου τις πολλές ώρες που περνώ διαβάζοντας, κυρίως Ιστορία, Κοινωνιολογία και Φιλοσοφία. Συχνά με έμφαση στην Τέχνη. Ακόμα είμαι λάτρης των Μυθολογιών, των Λαϊκών παραμυθιών και της Φανταστικής Λογοτεχνίας (ο J.R.R.Tolkien χαρακτηριστικά είναι από τους συγγραφείς που σημαδέψαν τη σκέψη και την φαντασία μου). Δεν αφήνω έξω από τα διαβάσματά μου και την θεωρητική Φυσική, τα Μαθηματικά, τις Γεωεπιστήμες. Αθλούμαι επίσης, καθημερινά σχεδόν από το 1974 ως σήμερα, στις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες της Ιαπωνίας. Αυτές οι πολεμικές τέχνες, μαζί με την Ζωγραφική, είναι οι τρόποι μέσω των οποίων αποκαθιστώ την επαφή με τον εαυτό μου. Τον εαυτό του κανείς επιζητά να τον μοιραστεί με όσους αγαπά, έτσι τα σαββατοκύριακα βγαίνουμε συχνά στη φύση, για ορειβασία, με την σύντροφό μου. Βλέπετε η επαφή με τη Φύση προσφέρει ίσως την καλύτερη ευκαιρία σε όσους αγαπιούνται να μοιραστούν κομματάκια από τις ψυχές τους.

Τον εαυτό του ο άνθρωπος, σαν πολιτικό ζώο που είναι, νοιώθει την ανάγκη να τον μοιραστεί και με την Κοινωνία. Έτσι συμμετέχω αρκετά ενεργά στα κοινά, στους κοινωνικούς, ταξικούς, πολιτικούς αγώνες που κάθε συνειδητός πολίτης οφείλει να δίνει δια βίου, μια και η Ελευθερία δεν είναι δεδομένη, δεν χαρίζεται αλλά κατακτάται – ή ανακτάται - και διατηρείται μόνο με την συνεχή προσπάθεια του καθενός από εμάς. Μάλιστα, στις πολύ δύσκολες μέρες που περνάμε τώρα που οι τύραννοι καταργούν την Ελευθερία μας, όποιος θέλει να την διατηρεί δεν έχει και άλλη διέξοδο από το να μάχεται γι' αυτήν.

Σας περιέγραψα το που αφιερώνω τις ώρες μου κάπως εκτεταμένα – εννοείται πως κοιμάμαι και λίγο – ώστε να απαντήσω στο δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, “από που αντλώ έμπνευση”. Πιστεύω πως, για κάθε καλλιτέχνη, η Δράση, η Συλλογή Εμπειριών, αποτελεί την καύσιμη ύλη της φλόγας της Έμπνευσης, η δε Ευρυμάθεια Σε Βάθος (σε αντιδιαστολή με την “Ευρεία Πολυ-πληροφόριση”) είναι ο καταλύτης ο απαραίτητος για να συντελείται αυτή η καύση που κρατά τη φλόγα ζωντανή.

Έμπνευση αντλώ από τον τρόπο που ζω και την μετουσιώνω σε Ζωγραφική χάρις σε ό,τι μαθαίνω. Είμαι από ιδιοσυγκρασία Συμβολιστής ζωγράφος. Ίσως ευθύνεται εν μέρει γι' αυτό και η εποχή μας, μια και ο Συμβολισμός στην Τέχνη παρουσιάζει πάντα εξάρσεις σε ζοφερές ιστορικές περιόδους. Δεν πρόκειται βέβαια για “τέχνη φυγής”, όπως πολλοί επιφανειακά νομίζουν. Τα σύμβολα επιτρέπουν συχνά στον καλλιτέχνη να σχολιάσει, αναλύσει και ερμηνεύσει την εποχή του με τον πλέον άμεσο και εύγλωττο τρόπο.

Έτσι δεν κάνω άλλο από το να ζωγραφίζω τις καθημερινές μου εξωτερικές και εσωτερικές εμπειρίες, μετουσιωμένες σε μύθους μέσα από τη χρήση συμβόλων που, άλλοτε δανείζομαι από την παγκόσμια μυθολογική παράδοση, άλλοτε πάλι – επί το σουρεαλιστικότερο - ανασύρω από το υποσυνείδητό μου ονειρευόμενος, οραματιζόμενος, ή σχεδιάζοντας αυτοματικά.

Σαφή ρόλο συμβόλων παίζουν και οι - συνειδητές ή ασυνείδητες - φορμαλιστικές αναφορές μου στην παγκόσμια Μεγάλη Τέχνη του παρελθόντος, από την ζωγραφική των σπηλαίων έως την ψυχεδέλεια του '60, με ιδιαίτερη βέβαια έμφαση στην Ιταλική Αναγέννηση, στους Φλαμανδούς Πριμιτίφ, στην Ισπανική Σχολή, στην ζωγραφική της παραδοσιακής Ιαπωνίας, στην “νέα αντικειμενικότητα” του Γερμανικού Εξπρεσιονισμού, στους Θεοτοκόπουλο, Otto Dix, Tamara de Lempicka, Diego Rivera και Balthus αν θέλω να αναφερθώ και σε συγκεκριμένους ζωγράφους που υπερβαίνουν σχολές και κινήματα.

Θα τονίσω τέλος πως από το ρεπερτόριο των συμβόλων μου, η ανθρώπινη φιγούρα έχει καταλάβει τα τελευταία είκοσι χρόνια τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ρόλο που διαβλέπω να κρατά και στο – ορατό τουλάχιστον – μέλλον. Την παρουσιάζω άλλοτε ρεαλιστική, άλλοτε μεταλλαγμένη προκειμένου, μέσω αυτής, να εξιδανικευτεί ή να ελεεινολογηθεί ή απλά να μελετηθεί αντικειμενικά η ίδια η ανθρώπινη φύση.

Από όλες τις διεθνείς γκαλερί που έχετε φιλοξενήσει τα έργα σας ως τώρα, ποια είναι η πιο αξέχαστη σας έκθεση;

Αξέχαστες μου έμειναν όσες εκθέσεις συμμετείχα στην Αγγλία, στην Ιταλία και στο Ιράν. Ένοιωσα να επικοινωνώ μέσα από την τέχνη μου με τον “μέσο θεατή” σ' εκείνες συγκεκριμένα τις χώρες μ' έναν τρόπο φυσικό και απρόσκοπτο, μ' κείνους τους ανθρώπους ένοιωσα να μιλάμε την ίδια ακριβώς γλώσσα.

Σε άλλες χώρες βίωνα την επικοινωνία με το κοινό λιγότερο έως πολύ λιγότερο έντονη, στην δε περίπτωση του κοινού της δικής μου χώρας βιώνω την επικοινωνία μαζί του προβληματική. Με πληγώνει βαθύτατα να το λέω αυτό, ωστόσο στην ίδια μου τη χώρα σαν καλλιτέχνης νοιώθω πολύ απομονωμένος, να μιλάμε με τον “μέσο θεατή” της εντελώς διαφορετικές και ασύμβατες γλώσσες. Ίσως να είναι θέμα παιδείας, ή μάλλον ανυπαρξίας εικαστικής παιδείας στην περίπτωση της χώρας μας. Επίσης, έχω μια αίσθηση, μπορεί να κάνω και λάθος, πως αν εκθέσω στην Κρήτη – όπου δεν έχω εκθέσει ποτέ – η εμπειρία θα ήταν πολυ διαφορετική, θα βρισκόμουν να μιλάω την ίδια γλώσσα με τον “μέσο θεατή” εκεί. Θα φροντίσω να το διαπιστώσω στο κοντινό μέλλον.

Έχετε ιδρύσει το καλλιτεχνικό κίνημα “Στάκισμ” (Stuckism) στην Ελλάδα, τι σημαίνει η ανάμειξη σας στο παγκόσμιο αυτό κίνημα με καταβολές από την Βρετανία;

Το κίνημα Stuckism ξεκίνησε το 1999 στο Λονδίνο, από μια μικρή ομάδα δεκατριών ζωγράφων - μεταξύ των οποίων και ο αγαπητός μου φίλος Charles Thomson – για να έχει φτάσει σήμερα να αριθμεί 236 ομάδες σε 56 χώρες. Εγώ το ανακάλυψα σχετικά στα πρώτα του βήματα, τον Ιούνιο του 2004, και αμέσως ένοιωσα να ταυτίζομαι με τους δύο βασικούς σκοπούς του:

Πρώτον να καταστήσει σαφές ότι τα παραδοσιακά εκφραστικά μέσα στις εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική) κάθε άλλο παρά ξεπερασμένα είναι – παρά τις διαβεβαιώσεις που μας έδιναν για το αντίθετο, καθ' όλη τη διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών του 20ου αιώνα, πλείστοι ακαδημαϊκοί, τεχνοκριτικοί, ιστορικοί τέχνης, συλλέκτες & έμποροι τέχνης, αλλά δυστυχώς και καλλιτέχνες - και μάλλον έχουν άπειρα νέα πράγματα να πουν, με άπειρους μάλιστα νέους τρόπους, για τους αιώνες που θα ακολουθήσουν, εφ' όσον εννοείται θα εξακολουθήσει να υπάρχει ανθρωπότητα. Αυτό δεν σημαίνει πως απαξιώνω τα νέα εικαστικά εκφραστικά μέσα (π.χ. Εγκατάσταση, Βίντεο, Performance) ωστόσο δεν ήρθαν να πάρουν τη θέση των παραδοσιακών αλλά μάλλον μια θέση δίπλα τους.

Δεύτερον να καταγγείλει απροκάλυπτα ως απάτη την λεγόμενη “εννοιολογική τέχνη” όπου το “Αφαιρετικό” στοιχείο - που μαζί με το “Ρεαλιστικό” και το “Συμβολικό” στοιχείο αποτελούν την τριάδα των απολύτως απαραίτητων συστατικών της Τέχνης σε οποιαδήποτε εποχή και πολιτισμό – αποπειράται να αποσπαστεί βάναυσα από την Τριάδα και να ξεχειλωθεί σε σημείο όπου δεν αφαιρούνται απλώς εικαστικοί όροι, δεν αφαιρούνται απλώς εκφραστικά μέσα – είτε παραδοσιακά είτε νέα – αλλά αφαιρείται η ίδια η δημιουργική διαδικασία μέσω του σοφίσματος της “απ ευθείας αναφοράς στην ιδέα”. Ως αποτέλεσμα – για να αναφέρω ένα πρόσφατο παράδειγμα – μπορεί στις μέρες μας ένας Maurizio Cattelan να βαφτίζει ανερυθρίαστα “έργο τέχνης” μια παραγινωμένη μπανάνα κολλημένη με κολλητική ταινία σε έναν τοίχο και όλος ο κόσμος να νοιώθει υποχρεωμένος να υποκριθεί πως τον πιστεύει, απλά επειδή η μπανάνα κολλήθηκε στον τοίχο ενός χώρου που κάποιοι επιτήδειοι δήλωσαν ως “γκαλερί έργων τέχνης”, από έναν επιτήδειο που κάποιοι αυτόκλητοι “opinion makers” έχρισαν “καλλιτέχνη”.

Πρόκειται για μαρκετίστικα τεχνάσματα προκειμένου να πουληθούν πανάκριβα σκουπίδια ως έργα τέχνης, αλλά και να υποτιμηθούν αληθινά – ειδικά σύγχρονα - έργα τέχνης ώστε κάποιοι επιτήδειοι να τα αγοράσουν σήμερα για ένα κομμάτι ψωμί και να τα πουλήσουν πανάκριβα σε μία, δύο ή περισσότερες δεκαετίες. Η απόλυτη εμπορευματοποίηση της Τέχνης μέσα στον άγριο Καπιταλισμό δηλαδή, την οποία οι Stuckists αντιμαχόμενα σθεναρά, γιατί επιθυμούμε να είμαστε ένα κίνημα Τέχνης επαναστατικό, αντικαπιταλιστικό, λαϊκό, προοδευτικό, ένα κίνημα Απελευθέρωσης της Τέχνης από τις “Αγορές”.

Γι' αυτό άλλωστε, σε αντίθεση με παλαιότερα καλλιτεχνικά κινήματα, οι Stuckists δεν επιχειρούμε να επιβάλουμε κάποια συγκεκριμένη φόρμα η αισθητική. Αυτό που έχει σημασία είναι η ειλικρίνεια των προθέσεων κατά την δημιουργία και τον αισθητικό πειραματισμό. Είμαστε λοιπόν καθαρά ένα κίνημα Καλλιτεχνικού Έθους, ένα κίνημα Αισθητικής και Εκφραστικής Αναρχίας και γι αυτό η αισθητική των Stuckists είναι εξαιρετικά ετερόκλητη.

Ποια είναι η γνώμη σας για την ανακοίνωση της κυβέρνησης για την αποκοπή καλλιτεχνικών μαθημάτων από το λύκειο:

Στην νεο-Ελλάδα, από καταβολής της ως κράτος, η Τέχνη εθεωρείτο προνόμιο και παιχνίδι στα χέρια των “ανέμελων νέων και νεανίδων” της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας και της κάστας των υψηλόβαθμων (κληρονομικώ δικαίω) δημοσίων υπαλλήλων. Εμείς ο “λαουτζίκος” δεν χρειαζόμασταν την τέχνη, τι να την κάνουμε άλλωστε? Να πάμε καλλίτερα να δουλέψουμε κάνα μεροκάματο, να βγάλουμε κάνα κομμάτι ψωμί, άλλωστε έχουμε αναλάβει να σηκώνουμε και το μεγαλύτερο βάρος των δημοσίων εσόδων, σε αντίθεση με τους ολίγους φοροαπαλλαγμένους προνομιούχους. Επιπλέον δε, η όξυνση του αισθητικού κριτηρίου του “λαουτζίκου” εγκυμονεί κινδύνους για τις ολιγαρχίες, το αισθητικό κριτήριο είναι η ρίζα όλων των άλλων κριτηρίων και του πολιτικού. Όποιος συνηθίσει στην ασχήμια, δέχεται ευκολότερα την τυραννία, αν συνηθίσουν στην ομορφιά οι πτωχοί αρχίζουν και γυρεύουν ελευθερίες και δημοκρατίες, για τέτοια είμαστε τώρα;

Η καλλιτεχνική παιδεία στην νεο-Ελλάδα ανέκαθεν αντανακλούσε απόλυτα το ως άνω σκεπτικό. Είχε πάντα ταξικό χαρακτήρα, ελλιπής για το Λαό, όποιος θέλει περισσότερη να πληρώσει, άσε που και όποιος καταφέρει τελικά να την πάρει στα τριτοβάθμια καλλιτεχνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα της νεο-Ελλάδας, την παίρνει καλουπωμένη σε αυθαίρετους κανόνες, αποστειρωμένη, μικρόψυχη, δίχως φαντασία, δίχως πάθος, δίχως ζωή και κατευθύνεται στο να πιθηκίζει θλιβερά την παρακμή μιας main-stream τέχνης απόλυτα εμπορευματοποιημένης και υποταγμένης στον νόμο της καπιταλιστικής αγοράς. Σε αυτή την προ υπάρχουσα κατάσταση, το τελικό κουτσούρεμα μιας ήδη θλιβερά κουτσουρεμένης καλλιτεχνικής παιδείας αποτελεί απλά το κερασάκι σε μια μπαγιάτικη τούρτα.

Οι ρίζες σας από την Κρήτη, πως αυτό το εφαλτήριο σχημάτισε εσάς, την τέχνη σας ή και τα δύο.

Αν για τις προηγούμενες ερωτήσεις θα μπορούσε να γραφτεί από ένα εκτενέστατο άρθρο έως ένα μικρό βιβλίο, για ετούτηνε θα χρειαζόταν ίσως ένα μεγάλο βιβλίο, μεγάλο ίσως όσο η “Ασκητική” ή ο “Καπετάν Μιχάλης” θα περιοριστώ λοιπόν να πω πως επί πολλά χρόνια σπούδασα, έζησα, τριγύρισα, ταξίδεψα εκτεταμένα σε όλα εκείνα τα μέρη που επηρέασαν βαθιά την ψυχή μου και την τέχνη μου: Στη Νότια και στη Βόρεια Ιταλία κατ' αρχή, κατόπιν στην Αγγλία, στη Σκωτία και στην Ιρλανδία, μετά στη Γαλλία από την Arles μέχρι τη Βρεττάνη και τη Νορμανδία, τέλος στην Ισπανία. Έχω πάει και σ' άλλα μέρη, όμως αναφέρω αυτά που με διαμόρφωσαν, τα μέρη που αγάπησα και με αγάπησαν. Ε λοιπόν, ίσως ξενίσει πολλούς, όμως όταν έσκαβα λιγότερο ή περισσότερο βαθιά στο “αισθητικό έδαφος” αυτών των τόπων, έβλεπα να ξεπροβάλει ένα βραχώδες “αισθητικό υπέδαφος” μια άγρια σκληρή στουρναρόπετρα ακριβώς ίδια μ' εκείνη που στην Κρήτη βλέπεις εκτεθειμένη στο φώς της ημέρας γιατί στα μέρη μας είναι λιγοστό το νερό και το χώμα.

Πρόκειται για μια αμιγώς Δωρική, αισθητική, πολιτισμική οικουμενικότητα, που διαποτίζει την Κρήτη από την εποχή του Κύδωνα, που από αυτή γεννιέται ο κάθε Κρητικός! Δεν μπορούμε οι Κρητικοί να ξεφύγουμε απ' αυτή την αισθητική μας ποιότητα, αυτήν την “Κρητικοσύνη” μας, αυτήν την “Δωρικότητα” μας, αυτή είναι εμείς οι ίδιοι, αλλά είναι συνάμα μια ποιότητα τόσο οικουμενική και πανάρχαιη, που την ξαναβρίσκουμε – δεν εξετάζω γιατί, δεν ξέρω γιατί – στην αισθητική κάποιων συγκεκριμένων άλλων τόπων του κόσμου – ανέφερα εγώ μερικούς – την ξαναβρίσκουμε, περισσότερο ή λιγότερο φτιασιδωμένη, επεξεργασμένη, αλλά ξύνοντας την επιφάνεια, λίγο ή περισσότερο, βλέπουμε από κάτω το οικείο, τραχύ, βραχώδες έδαφος του χωριού μας, που κάνει εμάς τους Κρητικούς να αγαπάμε με πάθος κάποιους συγκεκριμένους από τους τόπους που πάμε, όσο μακρινοί κι αν είναι και να πατάμε γερά σ' αυτούς, γιατί τους νοιώθουμε σπίτι μας.

Πείτε μας δύο λόγια για όσους δεν ξέρουν για την ιαπωνική ζωγραφική Sumi-e που γίνεται από τις 24-26 Ιουλίου στα Χανιά.

Κατά τον 6ο αιώνα, Ιάπωνες λόγιοι ταξίδεψαν στην Κίνα μελετώντας τον Κινέζικο Πολιτισμό και, επιστρέφοντας, έφεραν μαζί τους δείγματα Κινεζικών Τεχνών, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονταν έργα καλλιγραφίας και μονοχρωματικής ή ολιγοχρωματικής ζωγραφικής με μελάνι.

Αυτή η τελευταία υιοθετήθηκε στην Ιαπωνία από τους μοναχούς του Ζεν Βουδισμού και από τους λόγιους-καλλιτέχνες διανοούμενους και έγινε γνωστή ως Sumi-e, που κατά λέξη σημαίνει “εικόνα με μελάνι”. Αρχικά οι Ιάπωνες απομιμήθηκαν τα Κινεζικά στυλ Xienyi και Gonbi αλλά γρήγορα ανέπτυξαν μια αμιγώς Ιαπωνική τεχνοτροπία πολύ πιο λιτή από την Κινεζική.

Το Sumi-e αδιαφορεί για την φωτογραφική απεικόνιση του αντικειμένου, απέχει του επιστημονικού και λογικού ρεαλισμού. Η εστίασή του είναι εξ’ ολοκλήρου πάνω στην ψυχή. Η σχολή Nanga ιδιαίτερα, στοχεύει στην απεικόνιση της ψυχικής διάθεσης, με σημείο αναφοράς την εσωτερική γαλήνη. Έτσι τα σπουδαιότερα έργα Sumi-e απεικονίζουν μάλλον μια ευγενή ψυχή παρά μια εξωτερική φόρμα.

Αντί να απομιμούνται την εντύπωση του αντικειμένου στον αμφιβληστροειδή του καλλιτέχνη, αναπαράγουν την εφήμερη, αιθέρια εκείνη εικόνα που διαμορφώνεται στην ψυχή του, κάτω από την επίδραση των συναισθημάτων κατά την στιγμή της δημιουργίας. Προκειμένου ο μαθητής να μπορέσει να εκφραστεί απρόσκοπτα μέσω του Sumi-e, είναι αναγκαίο να έχει κατακτήσει την βασική τεχνική του. Κατά τον Ασιατικό τρόπο, αυτό επιτυγχάνεται με την πειθαρχία της απόλυτης μίμησης του δασκάλου, μέχρις ότου η βασική τεχνική περάσει στο υποσυνείδητο.

Για να διευκολυνθεί η παραπάνω διαδικασία, η βασική τεχνική του Sumi-e, συνοψίζεται σε τέσσερις τυποποιημένες απεικονίσεις – γνωστές ως οι “Τέσσερις Ευγενείς” – το Bamboo, την Ορχιδέα, την Δαμασκηνιά και το Χρυσάνθεμο. Από την στιγμή που ο μαθητής θα έχει μάθει να αναπαράγει αυτά τα τέσσερα θέματα σε κατάσταση διαλογισμού, δίχως δισταγμό, δίχως σκέψη, μέσα από μια διαδικασία τόσο αυθόρμητη όσο και η αναπνοή, θα μπορεί να επιχειρήσει να αποδώσει οτιδήποτε με την τεχνική Sumi-e. Ένα παρόμοιο επίτευγμα προϋποθέτει ο μαθητής να έχει ζωγραφίσει τους “Τέσσερις Ευγενείς” ξανά και ξανά, πάρα πολλές φορές με υπομονή και αυτοπειθαρχία ακολουθώντας κατά γράμμα τις οδηγίες του δασκάλου.

Όσοι ασχολούνται με τις Πολεμικές Τέχνες θα βρουν τον παραπάνω τρόπο διδασκαλίας οικείο και εύκολα θα συσχετίσουν τους “Τέσσερις Ευγενείς” με τα Κata του Kara-te, του Kendo, του Kobudo, ή με τις Φόρμες του Kung Fu.

Όσοι συμμετάσχουν στο σεμινάριο που θα γίνει 24 – 26 Ιουλίου στα Χανιά, θα έχουν μια πρώτη επαφή με τον σχεδιασμό των “τεσσάρων ευγενών”. Δεν απαιτείται καμία απολύτως προπαίδεια στις εικαστικές τέχνες. Η διδασκαλία απευθύνεται σε οποιονδήποτε άνθρωπο έχει καλλιτεχνικές ανησυχίες και επιζητεί να τους δώσει διέξοδο καλλιεργώντας ταυτόχρονα, μέσα από την ζωγραφική διαδικασία, την εσωτερική του γαλήνη με την προσέγγιση της ουσίας του εαυτού του ως αναπόσπαστου τμήματος του περιβάλλοντος Κόσμου.

Ωστόσο, αν το παρακολουθήσει κάποιος ήδη καλλιτέχνης, ώριμος ή μαθητευόμενος) θα αποκομίσει το πρόσθετο όφελος μιας θεαματικότατης διεύρυνσης του καλλιτεχνικού του λεξιλογίου και του καλλιτεχνικού του οράματος.

Κύριε Γιακουμάκη σας ευχαριστούμε και σας ευχόμαστε πάντα τα καλύτερα.

www.Antapokrites.com

24-26 Ιουλίου στα Χανιά: 4ο Σεμινάριο Ιαπωνικής Ζωγραφικής με μελάνι Sumi-e

Επίσης μπορείτε να διαβάσετε το βιβλίο του κ. Μ.Ο Γιακουμάκη "Το Δώρο της Καννόν" εδώ